Futbol Tabirleri: Brian Birch; Galatasaray'ın Unutulmaz Demir Yumruğu

1972 Cumhurbaşkanlığı Kupası Hatırası; Brian Birch, Başkan Beyazıt ve Yöneticiler

Ön not: Bu yazı 70'li yılların başında kazandırdığı peş peşe üç şampiyonlukla Galatasaraylılar'a büyük mutluluklar yaşatan Teknik Direktör Brian Birch'ü anmak ve genç kuşaklara tanıtmak amacıyla kaleme alındı. Şampiyon kadrolarda yer alan tüm oyuncuları sevgiyle anıyor, uzun ömürler diliyoruz. Ebediyete intikal eden Brian Birch, oyuncular Metin Kurt, Nihat Akbay, Ergün Acuner, Talat Özkarslı, Samim Yağız ve Korhan Tınaz'ı buruk duygularla yad ediyoruz. Yarım yüzyıl önceki vizyoner kararların ve dirayetli eylemlerin günümüze ışık tutması dileğiyle.

E.Ülgen 14 Temmuz 2021

29 Nisan 1973 Pazar günü Mithatpaşa Stadyumu’nda ezeli rakibini libero Tuncay’ın golüyle mağlup eden Galatasaray Türkiye Birinci Ligi’nde bir ilke imza atarak üst üste üçüncü şampiyonluğa ulaşmıştı. Seri zaferlerin mimarı Teknik Direktör Brian Birch oyuncularının omuzlarında taraftarları selamlarken alameti farikası haline gelen sağ yumruğunu gururla kaldırmış, tribünlerin büyük coşkusuna karşılık veriyordu. Genç İngiliz antrenör o gün Galatasaraylılar’ın kalbinde unutulmaz bir yer edinmiş ve adını kulübün tarihine altın harflerle kazımıştı.

Birch ile 3. Şampiyonluk: 29 Nisan 1973

Brian Birch, yarım asır öncesinde futbolun yenilikçi prensiplerini tavizsiz uygulamaya alan ve ülkeyi çağdaş futbol ile tanıştıran bir öncüydü. Takımına rakipsiz bir üstünlük sağlayan fiziksel performans uzmanlığının ve sonuca odaklı taktik anlayışının yanı sıra, takımı ve taraftarları ateşleme gücü de hayli etkiliydi. Az konuşurdu, ama sağ yumruğu yeterince motivasyon kaynağıydı. Tünel merdivenlerinden sahaya çıkışı sırasında yükselen yumruğuyla tribünleri öylesine coştururdu ki, rakipler maça birkaç adım geriden başlarlardı. Meydan okumanın, gücün, kararlılığın, iradenin, birliğin ve dayanışmanın sembolüydü o yumruk.

1972-73 Lig Şampiyonu Galatasaray (3)

Galatasaray Spor Kulübü’nün Ali Sami Yen’den sonraki en vizyoner başkanı olarak anılan Selahattin Beyazıt, 1970-71 sezonu açıldığında "gördüğü lüzum üzerine" takımın başındaki Galatasaraylı duayen Teknik Direktör Coşkun Özarı’ya rağmen arayışa girişmiş, Blackburn Rovers altyapısında çalışan Brian Birch’ü "teknik ekibe destek sağlaması" amacıyla transfer etmişti. Birch ilk gençlik yıllarında M.United efsanesi Matt Busby’nin 17-20 yaş arası yetenekli çömezleri (Busby’s babes) arasında yer bulmuş ve ondan çok şey öğrenmişti. Vasat takımlarda sürdürdüğü oyunculuktan sonra başladığı teknik direktörlük kariyerinin henüz ilk adımlarında olsa da, güçlü altyapı birikimi, gençliği, dinamizmi, özgüveni ve kararlılığı ile çok şey vadetmiş olmalıydı Başkan Beyazıt’a. Genç İngiliz antrenördeki cevheri kısa zamanda görecek futbol birikimine sahip olan Teknik Direktör Coşkun Özarı ise bir Galatasaraylı'ya yakışır olgunlukla herhangi bir çekişmeye mahal vermeden idari pozisyon ile yetinerek henüz ilk aylarında sahayı tamamen ona devretmişti. Özarı takım teşkiline ve maç taktiklerine hiç karışmıyordu. Başarılı bir sezonun sonunda 6 Haziran 1971 günü Ankara’da PTT’yi 7-1 yenen G.Saray Birch ile ilk şampiyonluğunu kazanmıştı.

1970-71 Lig Şampiyonu Galatasaray (1)

O tarihi gün aynı zamanda ezeli rakibin sahasında hayali şampiyonluk turu attığı ilk yanlış anons vakası olarak kayıtlara geçti. İlerleyen yıllarda Fenerbahçeli dostlar için bir alışkanlık haline gelecek olan sanal ve trajikomik şampiyonluk kutlamalarının ve derin hayal kırıklıklarının ilk deneyimini onlara Brian Birch yaşatmıştı.

Fenerbahçe'nin Sanal Şampiyonluğu ; 6 Haziran 1971

Coşkun Özarı’nın ilk sezonun sonunda kulüpten ayrılmasıyla takımın başında tek sorumlu olarak kalan Brian Birch tam anlamıyla bir antrenör takımı yaratmıştı. 28 Mayıs 1972 günü Gökmen’in iki golüyle 2-0 kazanılan Boluspor maçından sonra kutlanılan ikinci şampiyonluk disiplinli çalışmanın ve iyice oturmuş oyun düzeninin getirdiği bir zaferdi.

Birch ile 2. Şampiyonluk; 28 Mayıs 1972

1971-72 Lig Şampiyonu Galatasaray (2)

Camiada büyük coşku yaratan ikinci şampiyonluk anısına Yıldırım Gürses tarafından düzenlenerek 45lik plak olarak piyasaya çıkan Galatasaray marşının naif sözleri bu coşkuyu yansıtıyordu:

"Bayrağımız ne güzel sarı kırmızı, Kotramızın adı Cihan Yıldızı

Dalgaya bak, hey, Çek mastor çek

Moda burnu önünde attık voltayı, Hasımlarımıza çektik zokayı

Pupa yelken açıldık adalara biz, Denizlerin şahı padişahıyız

Kızlar çılgın biz çılgın, Denizler çılgın

Bu yıl Galatasaray her yıldan üstün (…)"

Galatasaray Marşı 45lik Plak Kapağı; Mayıs 1972

Brian Birch Türk futbolunun gevşek, fiziksel açıdan yetersiz ve ferdi yeteneklere dayanan derme çatma yapısını çabucak görmüş ve işe fiziksel gelişim idmanlarıyla başlamıştı. Çağdaş prensiplere ve modern metotlara dayanan idmanlar ülkedeki futbol anlayışına o denli yabancıydı ki kamuoyunda abartılı tasvirler yayılmaya başlamıştı. Takımı komando gibi çalıştırdığından, çamur havuzlarında süründürdüğünden, salondaki ağırlık çalışmaları ile oyuncuları perişan ettiğinden dem vuruluyordu.

Brian Birch'ün vazgeçilmez golcüsü Çilli (Küçük) Mehmet (Özgül) 4 yıl önce Socrates dergisinde yaptığı bir söyleşide bu ağır idmanlardan şöyle söz ediyor:

“Salı ve Perşembe günleri soyunma odası cenaze evi gibi olurdu. Isınma, bazı günlerde 400 metre depar, 60 sn’den 53 sn’ye kadar inmeye çalışıyorsun. Sonra 6 tane 200 metre deparı, 30 sn’den başlayıp 23 sn’ye düşüyorsun, öğleden sonra da halter. O fiziği verdikten sonra diğer takımlar fizik açıdan baş edemiyordu. Rakipler 70. Dakikada biterken, biz ayakta kalıyorduk. Birçok maç öyle kazanıldı.”

Şampiyon takımın her üç sezonda da kaptanlığını yapan Uğur Köken ise, 28 Nisan 2020'de Dinyakos.com'da yaptığı bir basın sohbetinde şunları söylüyor:

“Bugünün futboluna en uygun hoca Birch’dü. Birch’ün o zaman yaptıklarını bugün tatbik etmeye çalışıyorlar. Çalışma prensiplerini, sürat ve kondisyonun önemini o zaman çok güzel keşfetmişti ve bulduğu şeyleri bizde uyguluyordu. O zaman bizde Yıldırım (Yıldo) vardı. O da güçlü kuvvetliydi. Birch bize 400 metre yaptıryordu, 600 metre ilerde de o. Onu geçmeye çalışırdık. Onun da bu durum hoşuna giderdi.”

Birch kupaları aldıkça rakipler her sezon teknik direktörlerini değiştiriyor, ama sonuç değişmiyordu. Fenerbahçe Teaşka ile başlayıp Sabri Kiraz ve Pele'nin Brezilya Milli Takımı'ndan takım arkadaşı “Sinyor” Didi ile devam ederken, BJK sırası ile Teodorescu ve Galatasaray efsanesi Gündüz Kılıç’ı görevden alarak takımı Abdullah Gegiç’e teslim etmiş, ancak zamanın iddialı ve pahalı değişimleri Birch’ün üç sezon süren yükselişine engel olamamıştı.

Bir Şampiyonluk Kutlaması; Kaptan Uğur ve Birch

Brian Birch şampiyonlukları birer birer kazanırken kadrosunu yüksek maliyetli takviyelerle güçlendirme hevesinde olmadı. Pahalı yıldızlardan hep uzak durdu. Fenerbahçe her dönem olduğu gibi yine gol krallarının, star isimlerin peşinde koşarken, onun şampiyonluk serisine katkıda bulunan transferleri sadece genç takımdan Bülent ve Samim, Kütahya'dan Korhan, Sarıyer'den Tarık ve amatör kümeden Çilli Mehmet oldu. Birch'ü başarıya götüren yol yıldız oyunculardan değil, tavizsiz çalışma ve takım oyunu prensiplerinden geçiyordu.

Beşi Bir Yerde: soldan itibaren Metin, K.Mehmet, Gökmen, Bülent, B.Mehmet

Brian Birch’ün her daim ayrıcalıklı oyuncusu, Türk futbolunun "Spartaküsü" merhum Metin Kurt, Vecdi Çıracıoğlu’nun 2009 basımı Gladyatör adlı kitabında Birch’ün oyun anlayışını birinci ağızdan şöyle özetliyor:

“Onun kafasındaki oyun anlayışı bugünün modern futbol anlayışını andırıyordu. Yani bu anlayışı ondan sonra Türkiye’ye gelen hocalara atfetmek yanlış olur. Örneğin ‘tandem’i bize Brian Birch oynatıyordu. Dörtlü savunma ve onun önünde oyun kuran bir ön libero. Bekleri ileri çekerek forveti dörtleme ve kademeler arası mesafeyi iyi ayarlayarak blok futbol”.

Galatasaray'ın "Spartaküs"'ü Metin Kurt

Brian Birch, "nevi şahsına mahsus" gözü pek bir liderdi. Misal, soyunma odasının mahremiyetine ve oyuncuların özel yaşamlarına saygı göstermeyen büyük gazetelerin spor muhabirlerine taviz vermediği bilinirdi. İlk sezonunda Eskişehirspor deplasmanında rakip taraftarlar hakeme ve oyuncularına saldırmak üzere sahaya indiğinde hiç düşünmeden aralarına dalacak kadar da cengaverdi. Metin Kurt’un kamuoyunu aylarca meşgul eden haklı davasında, onu G.Saray yönetiminin hışmından korumaya çalışan hakkaniyetli bir lider görüntüsü sunmuştu çevresine. Bu özelliği, oyuncuları ile arasındaki güven köprüsünü sağlamlaştırmıştı.

Birch’ün Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası’ndaki karnesine gelince, son sezonundaki (1973-74) Atletico Madrid karşılaşmaları unutulmaz bir eşleşme oldu. Takım İspanyol şampiyonuna kök söktürmüş, 0-0 biten Madrid’deki ilk ayaktan sonra Mithatpaşa’da maç penaltılara gitmek üzereyken 117. dakikada şanssız bir golle elenmişti. Luis Aragones’in de yer aldığı ve o sezon finale kadar yükselen Atletico Madrid'e karşı dişe diş bir oyunla kıl payı elenmiş olmak Avrupa’daki muhtemel bir yükselişe dair umutları yeşertmişti. Ne var ki sezon sonunda ayrılmak zorunda kalacak olan Birch’ün kulüpteki ömrü bunu denemeye yetmeyecek ve G.Saray "Avrupa Fatihi" ünvanı için uzunca bir süre bekleyecekti.

Yarım Kalan Mutluluk; 19 Eylül 1973

1973-74 sezonunun devamında işlerin iyi gitmediği Boluspor deplasmanında rakip idarecilerin kendisine nazire yapma amaçlı yumruk şovlarına öfkelenmiş, bunun sonucunda bazı oyuncuları ile birlikte karakolluk ve mahkemelik olmuştu. Bu olayın peşinden gelen Fenerbahçe mağlubiyeti sonrasında ise taktiğini ve takım tertibini uluorta tenkit eden ikinci Başkan Doğan Akagündüz’e içerlemiş, bir yandan "çok biliyorsa takımın başına geçsin, ben gideyim" restini çekerken diğer yandan basında kendisini “Adım Mr. Hata” olarak tanımlayacak keskinlikte bir özeleştiri yapmaktan kaçınmamıştı. Adım adım yaklaşan kaçınılmaz sondan çekindiği yoktu, bu uğurda oyuncularını ateşe atmaktansa hatayı üstlenmeyi tercih etmişti.

Büyük Punto Özeleştiri; 4 Mart 1974

Taraftarlara üç sezon boyunca hiç bitmeyecekmiş gibi keyif veren Türkiye Ligi hakimiyetine nokta konmuştu. Birch, şampiyonluğun Didi’nin yönetimindeki Fenerbahce’ye kaptırıldığı dördüncü sezonunun sonunda, 1974 yılının Mayıs ayında Türkiye’ye veda etmek zorunda kaldı. Bu zamansız ve buruk vedanın camia için "on dört senelik çile" döneminin başlangıcı olacağını henüz kimse bilmiyordu.

Brian Birch’ün yolu 1980-81 sezonunda G.Saray ile tekrar kesişti, ancak başkan da değişmişti, oyuncular da. Aslında kendisi de 8-10 sene önceki Birch değildi. O mutlu günlere yeniden ulaşmak mümkün olmadı. 1982 yılının Kasım ayında yerini, Özkan Sümer iş başı yapıncaya dek idare etmek üzere, dönemin nöbetçi antrenörü Günay Kayalar’a bırakıp ikinci kez ayrıldı Türkiye’den.

Brian Birch 1987 yılında iki aylık kısacık Ankaragücü serüveni için yeniden Türkiye’ye geldiğinde futboldan kopan ve saçlarına kır düşen ilk göz ağrılarını etrafına toplamış ve birlikte bir takım fotoğrafı çektirmişlerdi.